Fiske wyróżnia dwa rodzaje intertekstualności, mianowicie intertekstualność horyzontalną oraz intertekstualność wertykalną:
INTERTEKSTUALNOŚĆ HORYZONTALNA
Dotyczy relacji pomiędzy tekstami telewizyjnymi, które łączy postać aktora, który występuje w jednej, bądź wielu produkcjach danej stacji, lub kilku stacji, udziela się w talk-show, wypowiada się na różne tematy w innych programach. Dla widza/odbiorcy postać takiego aktora nie będzie konstytuowana tylko i wyłącznie na podstawie jednego wizerunku wykreowanego przez dane nazwisko, ale wypadkową wszystkich wizerunków, która znajduje się gdzieś pomiędzy produkcjami, w której aktor wziął udział. Teoretyk przytacza postać Mr. T/sierżanta B.A., znaną z Drużyny A. Serialowa postać, oraz ta znana z talk-showów, czy kreskówek jest niemalże tożsama. John Fiske nie opisał zapaśnika, zakładając, ze jest on doskonale znany czytelnikowi, jednak my chcemy odświeżyć jednego z bohaterów naszej młodości.
Kilka najlepszych momentów z B.A. w roli głównej.
Mr. T, z zawodu zapaśnik.
Reklama z udziałem Mr. T.
Nasza analiza intertekstualności telewizyjnej będzie dotyczyła także aktora (ale już nie zapaśnika) i serialu. Zajmiemy się jedną z twarzy znanych z kilku seriali telewizyjnych i nie tylko. Mowa o Cezarym Żaku, którego większość widzów zasiadających przed odbiornikami pamięta z takich produkcji jak Miodowe lata, Ludzie Chudego oraz wciąż podziwia na antenie TVP1 w szóstym sezonie Rancza. Perypetie nieistniejącej wsi Wilkowyje można śledzić co niedzielę o 20.20 na antenie TVP1 i TVP HD (powtórki emitowane są w czwartki o 16.00 w TVP1 oraz w TVP HD w niedzielę o 19.25 i od poniedziałku do piątku o 10.45, 14.00 i 22.50. Odcinki w TVP Seriale pn-pt o godz. 16.50 i 23.00 i w sobotę o 23.15).
Intertekstualność horyzontalna przejawia się według Fiska między innymi w postaciach odtwarzanych przez danego aktora w różnych programach, czy serialach. W przypadku Mr. T, badacz trafił w dziesiątkę, bowiem Mr. T, wszedł do amerykańskiej popkultury i jest rozpoznawalną twarzą. Cezary Żak pozostanie dla nas tylko i wyłącznie sympatycznym i roześmianym aktorem, który jeszcze nie reklamuje batoników, jednakże nie przeszkadza to w prześledzeniu intertekstualność w oparciu o jego osobę. Co więcej, twarz aktora jest raczej kojarzona z polskimi serialami, a nie spektaklami, czy produkcjami kinowymi.
Cezary Żak ma cztery różne oblicza w omawianych przez nas produkcjach. W Miodowych latach wcielił się w postać motorniczego tramwaju linii 18, który mieszka z żoną (Katarzyna Żak, prawdziwa żona Pana Cezarego) w kamienicy na Warszawskiej Woli. Wraz z drugim, zaprzyjaźnionym małżeństwem wiodą spokojny żywot. Serial był emitowany w latach 1998-2003 przez telewizję Polsat (później powrócił w nieco zmienionej formie pod nazwą Całkiem nowe lata miodowe). Produkcja była licencyjną wersją amerykańskiego sitcomu z lat pięćdziesiątych The Honeymooners). Karol Krawczyk (Cezary Żak) to typ egoisty, bez zahamowań i kultury osobistej. Jest głównodowodzącym w domu, a jego pomysły często prowadzą do fatalnych skutków. Postać Karola Krawczyka zdobyła tak dużą popularność, że przeniknęła również do innych produktów stacji. I tak Karol Krawczyk w jednym z odcinków odwiedza "Świat według Kiepskich" , a także gości w mniej znanej produkcji "Dziupla Cezara".
W Ludziach Chudego, Pan Żak wcielił się w komisarza Tadeusza Chudziszewskiego. Produkcje była emitowana w latach 2010-2011 na antenie Polsatu. Był to serial komediowy o trzech, chciałoby się rzec, Keystone Cops, którym nic się nie udaje. Kreacja Żaka, zagadki kryminalne, zlecenia, akcje, w których brał udział, świadczyły o mocnej zmianie profilu w porównaniu np. z Miodowymi latami, lub Ranczem, które było nadawane także w tamtych latach. Niestety, przez spadek oglądalności i udziałów z reklam, został zdjęty z anteny, o czym można przeczytać tutaj.
"Ranczo" pozwoliło zebrać wszystkie sylwetki i twarze Cezarego Żaka, które widzowie mieli szanse oglądać na przestrzeni lat i skonfrontować je ze sobą w braciach Kozioł: księdzem proboszczem oraz senatorem. Co ciekawe, TVP1 stawia na karkołomność zadań i do odgrywania obydwu ról zatrudnia Żaka. Do wizerunku przemądrzałego motorniczego i policjanta nieudacznika dołączamy, mającego wysoki status we wsi, księdza proboszcza, i senatora - chytrego cwaniaka i oszusta.
Co więcej, do serialu TVP1 zostaje zaangażowany również Artur Barciś, który w najbardziej znanym serialu Żaka "Miodowe lata" wcielał się w postać Tadeusza Norka, zdominowanego przez Karola Krawczyka sąsiada i przyjaciela. Arkadiusz Czerepach kreowany przez Barcisia w "Ranczu" jest kontynuacją postaci z serialu Polsatu. Jako pomagier wójta/senatora tworzy wraz z Żakiem duet komiczny, w którym masywny i wygadany rozkazuje i pomiata małym chudzielcem. Powtórzenie tego duetu stanowi treść wykraczającą poza tekst "Rancza".
Tak prezentowała się interakcja bohaterów w "Miodowych latach":
A tak parę lat później w "Ranczu":
W tym komediowo-obyczajowym serialu widz poza perypetiami głównej bohaterki Lucy, śledzi życie księdza, który cieszy się w Wilkowyjach ogromnym autorytetem. Jest to cecha ideologii gatunków, o której pisze Fiske. W wielu polskich wsiach to właśnie ksiądz proboszcz jest wyrocznią, u której rad zasięgają mieszkańcy. Po drugiej stronie stoi zły brat bliźniak, który za wszelką cenę chce skompromitować Lucy przez najróżniejsze sztuczki i podstępy. Serial ma także cechy znane z sitcomu czy opery mydlanej, wystarczy spojrzeć w jaki sposób są przedstawiane stosunki rodzinne senatora i jego żony, albo Lucy i jej męża. Nabierają cech ckliwej, rodzinnej telenoweli, na tle której rozgrywają się pozostałe wydarzenia. Wymienione cechy gatunkowe nie mają mieć tylko odzwierciedlenia w innych serialach, w których zagrał Cezary Żak, ale mają także łączyć tekst telewizyjny z widzem (w serialu musza pojawić się takie sytuacje, aby widz mógł je usytuować w rzeczywistości). Proboszcz-wyrocznia, walka o stanowisko wójta, problemy z wychowaniem dzieci, wiejskie tańce w karczmie. Tekst ma także zbliżyć producentów do widzów, oswoić ich z ludźmi, którzy odnajdą w kolejnych odcinkach prawdziwie ludzkie emocje i zdarzenia. To dzięki takim zabiegom powstaje komunikacyjna triada producent-tekst-widz.
Estetyka i rytuał, cechy, które Fiske podaje za Feuer są tutaj bardzo wyraźnie widoczne. Telewizja publiczna nadal poczuwa się do obowiązku konstruowania swoich produkcji, aby wpajać widzom pewne, od dawna znane stereotypy. Cechy ideologii, o których piszą teoretycy, nosić będą te sceny, które są znane widzowi nie z życia codziennego.
Fiske przytacza teorie Rolanda Barthesa, który mówi, że nie można odnosić się do rzeczywistości, ale do tekstów funkcjonujących w obrębie kultury. Wobec tego, do sytuacji, które przytaczamy poniżej dołączamy przykłady, które są tekstami funkcjonującymi już w obrębie kultury.
Reżyser i producent serialu kierują do widza bardzo ważne pytania oraz odnoszą się do wielu znanych już z polskich realiów sytuacji:
1. Czy aby na pewno kobieta może pełnić taką funkcję jak wójt? Gloryfikacja modelu patriarchalnego. Z góry zakłada się, że kobiecie będzie ciężej pełnić funkcje administracyjne niż silnemu, wąsatemu mężczyźnie.
2. Czy ktoś ośmieli się przeciwstawić księdzu?
3. Czy pijany senator udzielający wywiadu może nadal sprawować swoją odpowiedzialną funkcję? Czy ktoś pamięta jeszcze TO?
4. Kadry, w których widz ogląda odnowiony rynek, a w tle flagę Unii Europejskiej, od razu dają do zrozumienia, dzięki komu mieszkańcy żyją w dobrobycie. Niestety, inwestycje z Unii nie są dobre dla każdego. Dla kontrastu podajemy przykład, na to że Unia Europejska dla niektórych może być zła. Travelbirity, któremu Unia przeszkadza.
5. W tej samej scenie utrwalony zostaje obraz Polaczka-pijaczka siedzącego na ławce i narzekającego, że czegoś zawsze jest za mało, albo za dużo.
6. Senator pokazany w telewizji staje się pośmiewiskiem całej wsi, natomiast jego żona wstydzi się wyjść na ulicę.
Co więcej, do serialu TVP1 zostaje zaangażowany również Artur Barciś, który w najbardziej znanym serialu Żaka "Miodowe lata" wcielał się w postać Tadeusza Norka, zdominowanego przez Karola Krawczyka sąsiada i przyjaciela. Arkadiusz Czerepach kreowany przez Barcisia w "Ranczu" jest kontynuacją postaci z serialu Polsatu. Jako pomagier wójta/senatora tworzy wraz z Żakiem duet komiczny, w którym masywny i wygadany rozkazuje i pomiata małym chudzielcem. Powtórzenie tego duetu stanowi treść wykraczającą poza tekst "Rancza".
Tak prezentowała się interakcja bohaterów w "Miodowych latach":
W tym komediowo-obyczajowym serialu widz poza perypetiami głównej bohaterki Lucy, śledzi życie księdza, który cieszy się w Wilkowyjach ogromnym autorytetem. Jest to cecha ideologii gatunków, o której pisze Fiske. W wielu polskich wsiach to właśnie ksiądz proboszcz jest wyrocznią, u której rad zasięgają mieszkańcy. Po drugiej stronie stoi zły brat bliźniak, który za wszelką cenę chce skompromitować Lucy przez najróżniejsze sztuczki i podstępy. Serial ma także cechy znane z sitcomu czy opery mydlanej, wystarczy spojrzeć w jaki sposób są przedstawiane stosunki rodzinne senatora i jego żony, albo Lucy i jej męża. Nabierają cech ckliwej, rodzinnej telenoweli, na tle której rozgrywają się pozostałe wydarzenia. Wymienione cechy gatunkowe nie mają mieć tylko odzwierciedlenia w innych serialach, w których zagrał Cezary Żak, ale mają także łączyć tekst telewizyjny z widzem (w serialu musza pojawić się takie sytuacje, aby widz mógł je usytuować w rzeczywistości). Proboszcz-wyrocznia, walka o stanowisko wójta, problemy z wychowaniem dzieci, wiejskie tańce w karczmie. Tekst ma także zbliżyć producentów do widzów, oswoić ich z ludźmi, którzy odnajdą w kolejnych odcinkach prawdziwie ludzkie emocje i zdarzenia. To dzięki takim zabiegom powstaje komunikacyjna triada producent-tekst-widz.
Estetyka i rytuał, cechy, które Fiske podaje za Feuer są tutaj bardzo wyraźnie widoczne. Telewizja publiczna nadal poczuwa się do obowiązku konstruowania swoich produkcji, aby wpajać widzom pewne, od dawna znane stereotypy. Cechy ideologii, o których piszą teoretycy, nosić będą te sceny, które są znane widzowi nie z życia codziennego.
Fiske przytacza teorie Rolanda Barthesa, który mówi, że nie można odnosić się do rzeczywistości, ale do tekstów funkcjonujących w obrębie kultury. Wobec tego, do sytuacji, które przytaczamy poniżej dołączamy przykłady, które są tekstami funkcjonującymi już w obrębie kultury.
Reżyser i producent serialu kierują do widza bardzo ważne pytania oraz odnoszą się do wielu znanych już z polskich realiów sytuacji:
1. Czy aby na pewno kobieta może pełnić taką funkcję jak wójt? Gloryfikacja modelu patriarchalnego. Z góry zakłada się, że kobiecie będzie ciężej pełnić funkcje administracyjne niż silnemu, wąsatemu mężczyźnie.
2. Czy ktoś ośmieli się przeciwstawić księdzu?
3. Czy pijany senator udzielający wywiadu może nadal sprawować swoją odpowiedzialną funkcję? Czy ktoś pamięta jeszcze TO?
4. Kadry, w których widz ogląda odnowiony rynek, a w tle flagę Unii Europejskiej, od razu dają do zrozumienia, dzięki komu mieszkańcy żyją w dobrobycie. Niestety, inwestycje z Unii nie są dobre dla każdego. Dla kontrastu podajemy przykład, na to że Unia Europejska dla niektórych może być zła. Travelbirity, któremu Unia przeszkadza.
5. W tej samej scenie utrwalony zostaje obraz Polaczka-pijaczka siedzącego na ławce i narzekającego, że czegoś zawsze jest za mało, albo za dużo.
6. Senator pokazany w telewizji staje się pośmiewiskiem całej wsi, natomiast jego żona wstydzi się wyjść na ulicę.
7. Senator staje się internetowym memem na MeTube, to z pewnością nawiązanie producentów do użytkowników serwisu YouTube, którzy uwielbiają tworzyć internetowe memy ze znalezionych wywiadów, fragmentów seriali (jeden z ostatnich hitów, a także kompilacja starych przebojów).
INTERTEKSTUALNOŚĆ WERTYKALNA
Na tę intertekstualność składają się wszystkie relacje serialu Ranczo z innymi tekstami, które zawierają w sobie jakieś elementy tekstu oryginalnego. Wszelkiego rodzaju publikacje, recenzje, opisy, streszczenia tekstu, jego składniki rozprzestrzeniane w mediach w celu promocji mają niemały wpływ na intertekstualność wertykalną. Szkoda, że szósta seria Rancza miała już swoją premierę, ponieważ w internecie było głośno podczas oczekiwania na nowy sezon.
1. Na elementarnym poziomie intertekstualność tekstu telewizyjnego będzie się przejawiać podczas promocji swoich produkcji przez TVP1. W zwiastunie nowej serii serialu znajdziemy wszystkie składowe, które budują trailer przyciągający widza do teleodbiornika. Wpadająca w ucho melodia, szybki montaż, zalążki intryg (wikary w Wilkowyjach), polityka (były wójt zostaje senatorem), wielkie logo serialu, dokładne i wolne odczytanie daty premierowego odcinka. Marka promuje aktorów oraz samą siebie.
1. Na elementarnym poziomie intertekstualność tekstu telewizyjnego będzie się przejawiać podczas promocji swoich produkcji przez TVP1. W zwiastunie nowej serii serialu znajdziemy wszystkie składowe, które budują trailer przyciągający widza do teleodbiornika. Wpadająca w ucho melodia, szybki montaż, zalążki intryg (wikary w Wilkowyjach), polityka (były wójt zostaje senatorem), wielkie logo serialu, dokładne i wolne odczytanie daty premierowego odcinka. Marka promuje aktorów oraz samą siebie.
Pierwotnie kontynuacji miało nie być: http://www.fakt.pl/Kulisy-serialu-quot-Ranczo-quot-,artykuly,44665,1.html
2. Bennett i Woolacott wskazują na to, że wszystkie zabiegi producentów, które przyczyniają się do zwiększenia oglądalności i popularyzacji serialu także wpływają na dodatkowe odczytania tekstów. Plotki z planu, wywiady, zapraszanie aktorów do talk-shows. W przypadku Rancza jest to doskonale widoczne w polityce wprowadzenia do ramówki anteny pięciominutowych klipów zza kulis pracy nad kolejnymi odcinkami. W komentarzu słyszymy jak dokładnie strzeżony jest scenariusz serialu, ile dni poświęcono na zdjęcia oraz jak dużo wysiłku poświecono, aby aż dziesięć milionów ranczersów mogło obejrzeć nowe odcinki. Mało? W takim razie widzowie dostają jeszcze konkurs smsowy związany z serialem. Marka wypromowana, widzowie są szczęśliwi i siedzą już przed telewizorami, zaś producenci zacierają ręce.
4. Wywiady i wypowiedzi aktorów i reżysera mają także znaczący wpływ na nasze odczytanie tekstu telewizyjnego. Aktorzy opowiadają o losach swoich postaci, tak jakby były one znajomymi z sąsiedztwa. Jak można się dowiedzieć z wywiadu, Ranczo ma tak oddanych fanów, że wysyłają oni upominki reżyserowi.
Byli też tacy, którzy krótko i zwięźle wyrażali swoje oczekiwanie na nowe odcinki
3. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy na stronę internetową poświęconą serialowi:
TRZECIORZĘDNY TEKST
To zapewne najciekawszy do śledzenia twór wygenerowany przez tekst pierwszy i jego intertekstualność. Mogą to być listy do redakcji czasopism, rozmowy o serialu ze znajomymi, snucie domysłów dotyczących akcji kolejnych odcinków, przeróbki. Ranczo to nie byle jaka produkcja, wręcz przeciwnie. Jeśli chodzi o społeczności fanowskie (ranczersi) nie ustępuje innym serialom. Żeby nie pozostać gołosłownym podaje linki wraz z krótkimi opisami.
1. Ranczo wchodzi do popkultury, twitter ranczersów dla twittersów:
W dobie internetu i szybkiej komunikacji, nawet fani serialów powinni mieć dostęp do technologii mobilnych i portali społecznościowych, które skupią ich rozproszone szeregi pod jednym sztandarem.
2. RANCZOPEDIA, niestety w trakcie budowy, z napięciem czekamy na efekt końcowy, bo zapowiada się ciekawie.
3. Skarbnica wiedzy o produkcji TVP1. Nie tylko możemy poznać innych fanów Rancza, ale przede wszystkim komentować każdy odcinek, obejrzeć go jeszcze raz, oceniać, czy był dobrze zrealizowany, czy też nie.
Oczywistym jest fakt, że nie wszyscy chcą poruszać tak przyziemne tematy jak sam tekst serialu, bowiem nawet psychologia bohaterów stanowi twardy orzech do zgryzienia:
Forma tego wpisu przywodzi na myśl wiadomości z gazety. Może część społeczności fanowskiej żyje już w innej rzeczywistości? Widać tutaj zalążek zjawiska, które opisywał Henry Jenkins w Kulturze konwergencji analizując serię Matrix autorstwa braci Wachowskich (więcej na ten temat tutaj). Serial TVP1 nie jest jeszcze przedsięwzięciem na tak ogromną skalę, ale obecność stron internetowych poświęconych serialowi, dziesiątek wywiadów, programów typu the making of, świadczy o tym, że produkcja ma potencjał, żeby stać się prawdziwym opowiadaniem transmedialnym.
4. Każdy prawdziwy ranczer powinien mieć Ranczo na półce:
http://allegro.pl/ranczo-sezony-1-2-3-4-pakiet-16dvd-serial-i2209212897.html
5. Przeróbka sceny z serialu:
Kim jest Cezary Żak? Senatorem? Księdzem? Motorniczym, czy policjantem? Myślimy, że jego wizerunek, który widz telewizyjny wykreuje w swojej głowie będzie sumą poszczególnych elementów każdej kreacji aktora. Dla wielu pozostanie Karolem z Miodowych lat, dla innych proboszczem z Rancza, bowiem to te dwa wizerunki budują jego silny wizerunek na polskiej scenie telewizyjnej. Zapewne dla tego Pana pozostanie bohaterem zabawnej przygody. My kibicujemy aktorowi, żeby jego udział w reklamie ograniczył się tylko do tego:
Odcinek, który analizowaliśmy był premierowym odcinkiem szóstej serii serialu. Niestety, nie można go w całości obejrzeć na YouTube, ale znaleźliśmy go w archiwum chomika:
