czwartek, 19 kwietnia 2012

Kulturowe podejście do teorii gatunków telewizyjnych według Jasona Mittella

Jason Mittell w swoim tekście pt. „A cultural approach to television – genre theory” zastanawia się nad problemem gatunkowości w przestrzeni telewizyjnej. Czy gatunek ma jeszcze racje bytu przy takim medium jakim jest telewizja? Czy widz, przyporządkowując program telewizyjny do danego gatunku, ma rację? Czy stare systemy określania gatunkowości sprawdzają się w tych przypadkach? Nad tym wszystkim zastanawia się Mittel. Zauważa on, iż gatunkowość telewizyjna jest dużo cięższa do określenia, niż na przykład gatunkowość filmowa, bądź literacka. Próbuje on dokładniej zbadać teorię gatunków w przypadku telewizji, zagłębiając się w jej historię i proponując swoją metodologię.




Mittel nie zgadza się z podejściem wcześniejszych badaczy, którzy gatunek telewizyjny postrzegają jako część wewnętrzną tekstu. Dzieli on takie klasyczne podejście na trzy różne podpunkty: 
1. Podejście pytające o definicję gatunku
2. Podejście pytające o interpretację gatunku
3. Podejście pytające o historię gatunku.
Wszystkie te podejścia traktują gatunek jako część składową tekstu. Mittel przeciwstawia się takim tekstualistycznym podejściom, twierdząc, że telewizja musi być interpretowana pod względem jej intertekstualności. Dlatego właśnie metody badawcze, wywiedzione głównie z literaturoznawstwa, nie zdają w tutaj egzaminu. Tekst nie spełnia roli nadrzędnej w telewizji, lecz stoi na równi z działaniami producentów i odbiorców i wieloma innymi czynnikami, które musimy analizować, badając gatunek. Mittell zwraca też uwagę, że nie można mówić o jasnych kryteriach definiowania gatunkowości, ponieważ w różnych tekstach, różna własność spełnia rolę nadrzędną. Na przykład niektóre gatunki określa się przez pryzmat miejsca (western), niektóre przez pryzmat akcji (serial kryminalny), a jeszcze inne określa się na podstawie działań odbiorczych (śmiech w sitcomie). Ponadto Mittell proponuje wyjście poza ramy tekstu w celu zbadania intertekstualności. Dlatego musimy brać pod uwagę różnego rodzaju cytaty i całość naszej umiejętności percypowania medium, co czasami może nam pozwolić na podporządkowanie tekstu nie tylko do jednego gatunku.




Według Mittela gatunek powinien być brany pod uwagę jako praktyka dyskursywna. Odwołuje się przy tym do koncepcji formacji dyskursywnej Michela Foucaulta. Formacje to systemy myślowe, definiujące doświadczenia kulturowe w szerszych ramach sieci władzy. Mittel proponuje tutaj badanie samego dyskursu gatunku, czyli badanie wszystkich praktyk społecznych i kulturowych, charakterystycznych dla danego gatunku. Dokładniej ujmując trzeba zbadać jak dany gatunek jest postrzegany przez widza i jak funkcjonuje w świadomości odbiorcy. Podaje trzy metody nadania gatunkowości tekstowi przez odbiorcę:


  1. definicja - jest to dokładnie to, co sprawia, że dany gatunek określamy mianem właśnie tego gatunku, np. serial Friends możemy określić mianem sitcomu, ponieważ słyszymy nagrany śmiech.
  2. interpretacja - np. to co odczytujemy podczas rozpoznania gatunku, np. sticomy podtrzymują status quo
  3. ewaluacja (ocena) - czyli to co myślimy o danym gatunku telewizyjnym, np. sitcomy są bardziej rozrywkową formą telewizyjną niż opery mydlane.


Te właśnie praktyki, według autora dopiero mogą określać gatunek. Kategoria gatunku co prawda jest bardzo płynna, ponieważ gatunki mogą się łączyć, wpływać na siebie, jednak każdy gatunek posiada swoiste własności, które wiążą się ściśle z określaniem ich przez odbiorców. Oznacza to mniej więcej tyle, że gatunek ulega ciągłym transformacją a jednocześnie ma swój ugruntowany charakter w umyśle widza, tak że zdaje się być niezmienny. Ponadto Mittell proponuje analizę gatunkowości zaczynać od przestrzeni kulturowej w jakiej znajduje się tekst, dopiero potem badanie samego tekstu. Sprawia to, że analiza skupia się na dyskursie pomiędzy intertekstualnością i tekstualnością. 


W podsumowaniu Mittel proponuje pięć podstawowych zasad kulturowej analizy gatunku:


  1. Analiza gatunku powinna opierać się na atrybutach danego medium - gatunki telewizyjne będą zawsze różnić się od filmowych, bądź literackich. 
  2. Badania gatunków powinny negocjować pomiędzy ogółem i specyficznością. -badanie powinno skupić się na jednym konkretnym elemencie gatunku, bądź wychodząc z tekstu medialnego powinno pokazywać jak procesy gatunkowe działają w tym konkretnym przypadku (case studies).
  3. Historia gatunku powinna uwzględniać genealogię dyskursywną - musimy spojrzeć na historię gatunków jako bardzo płynny proces.
  4. Gatunki powinny być rozumiane jako praktyki kulturowe - oznacza to odrzucenie idei idealnego gatunku
  5. Gatunki powinny być rozważane w ramach szerszych sieci hierarchii kulturowych oraz relacji władzy - badania mają na celu przedstawienie jak media działają w szerszych ramach społecznego kontekstu i relacji władzy.


Zainteresowanych zgłębianiem wiedzy w zakresie telewizji i mediów zachęcamy do odwiedzenia bloga i twittera Jasona Mittella